Według statystyk, w Polsce co 8 minut zdarza się udar mózgu, objawy ostrzegawcze ma co piąty chory. Ich rozpoznanie i natychmiastowa pomoc lekarska zwiększa szanse na przeżycie, a rozpoczęta możliwie najszybciej rehabilitacja minimalizuje skutki udaru i możliwą niepełnosprawność.
Co to jest udar mózgu? Jakie są rodzaje udarów?
Udar mózgu to zespół objawów neurologicznych, powstałych w skutek nagłego zatrzymania dopływu krwi do mózgu, co prowadzi do zaburzenia lub obumarcia części tego narządu. Wyróżniamy dwa główne rodzaje udarów mózgu:
udar niedokrwienny
Udar niedokrwienny mózgu spowodowany jest zamknięciem lub dużym zwężeniem tętniczki wewnątrzmózgowej lub tętnicy. Niedrożność powoduje, że do mózgu nie jest doprowadzana krew z tlenem i substancjami odżywczymi w takiej ilości, jaka niezbędna jest do prawidłowej pracy komórek mózgowych. Do udaru niedokrwiennego, zwanego także zawałem mózgu, dochodzi w 4 na 5 przypadków udaru.
udar krwotoczny
Udar krwotoczny występuje rzadziej, częściej jednak kończy się śmiercią lub poważnym inwalidztwem. Dochodzi do niego, gdy tętniczka pęka i krew rozleje się w pewnym obszarze mózgu (stąd udar krwotoczny potocznie określany jest „wylewem”). Krwotok mózgowy powoduje nie tylko zniszczenie okolicznej tkanki, ale zaburza czynność całego mózgu.
Warto poznać inne pojęcia medyczne związane z udarem, które ułatwią komunikację z lekarzem.
Udar mózgu – przyczyny
Przyczyny udaru niedokrwiennego spowodowane są zakrzepem dużej tętnicy lub uszkodzeniem małych tętniczek, a także zatorem pochodzącym z serca. Najczęstszym powodem jest miażdżyca – choroba tętnic, prowadząca do ich zwężenia. Blaszka miażdżycowa, zbudowana głównie z cholesterolu, zarasta ściany tętnic zmniejszając przepływ krwi, skutkujący niedotlenieniem narządów.
Zator tętnicy powstaje także w czasie migotania przedsionków. W trakcie migotania przedsionek drży, prawie nie kurczy się, znajdująca się w nim krew zalega, ma skłonność do tworzenia skrzepliny, która łatwo może urwać się i popłynąć do naczynia mózgowego, zatyka je i powoduje udar niedokrwienny mózgu. Ryzyko wystąpienia udaru mózgu u pacjentów z arytmią serca jest aż 5 do 7 razy wyższe niż u osób zdrowych.
Nadciśnienie tętnicze jest najczęstszą przyczyną udaru krwotocznego mózgu, zwiększa ryzyko jego wystąpienia czterokrotnie. Odpowiada za krwotok śródmózgowy, w którym uszkodzone naczynie znajduje się wewnątrz mózgu.
Drugim rodzajem udaru krwotocznego jest krwawienie podpajęczynówkowe – uszkodzone naczynie znajduje się na powierzchni mózgu, a krew gromadzi się między mózgiem a otaczającą go ochronną błoną, zwaną oponą pajęczą. Krwotoki podpajęczynówkowe spowodowane są najczęściej pęknięciem tętniaka, czyli nieprawidłowej budowy ściany naczynia tętniczego.
Krwotok podpajęczynówkowy w połowie przypadków dotyczy ludzi do 55 roku życia. Jednak statystyki podają, że także udar niedokrwienny dotyka coraz młodszych pacjentów.
Diagnoza przyczyn odpowiedzialnych za udar mózgu jest istotna i ma wpływ na dobór i proces rehabilitacji. Daje także wskazówki, jak uniknąć udaru ponownie.
Udar mózgu – objawy
Natychmiastowe rozpoznanie udaru mózgu ratuje życie! Wystarczy minuta, by zdiagnozować oznaki udaru samodzielnie lub z pomocą bliskich bądź osób, które znajdują się w otoczeniu. „Uśmiechnij się”, „Powtórz zdanie, które mówię”, „Podnieś jednocześnie obie ręce w górę” – tak proste polecenia pomagają szybko rozpoznać symptomy udaru. Znajomość najczęstszych objawów udaru jest więc kluczowa.
Jak rozpoznać udar mózgu? Warto zapamiętać akronim CZAS, opracowany przez Fundację Udaru Mózgu:
- C – cięższa noga lub ręka, czyli nagłe zaburzenia czucia po jednej stronie ciała, drętwienie połowy ciała, osłabienie kończyn jednej połowy ciała
- Z – zaburzenia widzenia, czyli widzenie niewyraźne, podwójne widzenie, kłopoty z orientacją
- A – asymetria twarzy, czyli opuszczenie kącika ust, opadająca powieka, wykrzywienie twarzy po jednej stronie
- S – spowolniona mowa, czyli mowa niewyraźna, bełkotliwa, utrata zdolności mówienia i trudności w zrozumieniu mowy
Zwiastuny udaru na podobnej zasadzie pozwala rozpoznać także amerykański test F.A.S.T.
Mini udar – objawy ostrzegawcze
U niektórych osób wystąpienie udaru poprzedza przemijający atak niedokrwienny (z ang. transient ischemic attack – TIA), czyli tzw. mały udar lub mini udar. Przemija on w ciągu kilku minut lub doby. To sygnał alarmowy, po którym bezwzględnie i natychmiast należy zgłosić się do lekarza. Zastosowane leczenie daje szanse na uniknięcie trwałych objawów neurologicznych. U 10 proc. chorych z małym udarem dochodzi do udaru dokonanego w ciągu miesiąca, a u 20 proc. – w ciągu roku.
Rehabilitacja po udarze
Rehabilitacja po udarze powinna być rozpoczęta najwcześniej jak to możliwe. im wcześniej chory po udarze trafi do szpitala, gdzie uzyska właściwą i szybką pomoc, tym większą ma szansę na przeżycie i uniknięcie ciężkiego inwalidztwa.
Rehabilitacja neurologiczna prywatnie prowadzona jest w Szpitalu Rehabilitacyjnym Uzdrowiska Konstancin-Zdrój – to najnowocześniejszy obiekt leczniczy, którym szczyci się Konstancin. Rehabilitacja ma za zadanie kompleksowo usprawniać wszystkie zaburzone funkcje, dlatego nad pacjentem czuwa cały zespół terapeutyczny: lekarz, fizjoterapeuta, psycholog, logopeda, terapeuta zajęciowy, opiekun pacjenta, pielęgniarka.
Każdy przypadek jest inny, dlatego program rehabilitacyjny ustalany jest indywidualnie. Wdrażane są najbardziej skuteczne i najlepiej tolerowane dla danego pacjenta metody rehabilitacji. Skuteczna pomoc choremu dotyczy wszystkich zaburzeń, takich jak: zaburzenia mowy (ze szczególnym uwzględnieniem afazji po udarze), zaburzenia pamięci, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, osłabienie siły kończyn, niedowład połowiczny czy niedowład ręki po udarze. Ćwiczenia usprawniające, terapia ręki, terapia zajęciowa oraz terapie neuropsychologiczne i neurologopedyczne prowadzone są w odpowiednio wyposażonych salach do ćwiczeń i zabiegowych.
Co istotne, prywatne ośrodki rehabilitacyjne po udarze, takie jak Szpital Rehabilitacyjny Uzdrowiska Konstancin-Zdrój zapewniają pacjentom odpowiednią bazę lokalową z udogodnieniami dla osób niepełnosprawnych. W Konstancinie-Jeziornie panuje ponadto wyjątkowy mikroklimat solankowy, który wraz z kompleksem lasów sosnowych, otaczających Szpital, sprzyjają odzyskaniu równowagi psychicznej (wielu chorych z udarem mózgu cierpi na depresję).
